- Γενικά για το Σακχαρώδη ΔιαβήτηΓενικά για το Σακχαρώδη Διαβήτη
- Τι είναι ο διαβήτης;Τι είναι ο διαβήτης;
- Τύποι διαβήτηΤύποι διαβήτη
- Ποια είναι τα συμπτώματα του διαβήτη;Ποια είναι τα συμπτώματα του διαβήτη;
- Ποια τα αίτια-παράγοντες κινδύνου του διαβήτη;Ποια τα αίτια-παράγοντες κινδύνου του διαβήτη;
- Πώς γίνεται η διάγνωση του διαβήτη;Πώς γίνεται η διάγνωση του διαβήτη;
- Ποιες είναι οι επιπλοκές-επιπτώσεις του διαβήτη στην υγεία;Ποιες είναι οι επιπλοκές-επιπτώσεις του διαβήτη στην υγεία;
- Ποια είναι η θεραπεία-αντιμετώπιση του διαβήτη;Ποια είναι η θεραπεία-αντιμετώπιση του διαβήτη;
- Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης για το διαβήτη;Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης για το διαβήτη;
Γενικά για το Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ)
- Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι από τις πιο κοινές αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Μάλιστα, το 2019 έφτασε στην 9η θέση, συγκριτικά με το 2000 που βρισκόταν στη 15η, καθώς από τότε διπλασιάστηκαν οι θάνατοι από ΣΔ.
- Το 1980 οι διαβητικοί ασθενείς έφταναν παγκοσμίως τα 108 εκατομμύρια.
- Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η συχνότητα του ΣΔ τύπου 2 έχει αυξηθεί δραματικά σε όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως εισοδήματος.
- Σύμφωνα με τα δεδομένα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (IDF) για το 2021, 537 εκατομμύρια ενήλικες ηλικίας 20 – 79 ετών πάσχουν από ΣΔ (δηλαδή περίπου 1 στους 10), ενώ 4 στους 5 προέρχονται από χώρες χαμηλού έως μεσαίου εισοδήματος.
- Στην Ευρώπη οι ενήλικες διαβητικοί ασθενείς είναι περίπου 61 εκατομμύρια, ένας αριθμός που αναμένεται να φτάσει τα 69 εκατομμύρια έως το 2045 (αύξηση κατά 13%).
- Ο αριθμός των διαβητικών ασθενών αναμένεται να φτάσει τα 643 εκατομμύρια παγκοσμίως μέχρι το 2030 και τα 784 εκατομμύρια (δηλαδή 1 στους 8) μέχρι το 2045.
- Από το 2000 αυξήθηκε η συχνότητα εμφάνισης της νόσου κατά 70%, ενώ οι άντρες που πεθαίνουν εξαιτίας του ΣΔ αυξήθηκαν κατά 80%.
- Μεταξύ 2000 και 2016 σημειώθηκε αύξηση 5% στην πρόωρη θνησιμότητα από ΣΔ.
- Το 2021 μόνο, οι θάνατοι από ΣΔ έφτασαν τα 6,7 εκατομμύρια.
- Κάθε 5 δευτερόλεπτα πεθαίνει 1 άνθρωπος από ΣΔ.
- 541 εκατομμύρια ενήλικες εμφανίζουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT) και άρα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου 2.
- Έχουν περάσει 100 χρόνια από την ανακάλυψη της ινσουλίνης (1921).
- Η 14η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για το Διαβήτη και αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση του κόσμου για τη νόσο (ενημέρωση και πρόληψη). Συμβολίζεται διεθνώς με ένα μπλε κύκλο.
Τι είναι ο διαβήτης;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια χρόνια, μεταβολική νόσος που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα, όταν το πάγκρεας (ένας αδένας που βρίσκεται πίσω και κάτω από το στομάχι) δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή όταν το σώμα αδυνατεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγει.
Πρόκειται για μια πολύπλοκη πάθηση που με την πάροδο του χρόνου μπορεί να επηρεάσει ολόκληρο το σώμα προκαλώντας σοβαρές βλάβες στην καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, τα μάτια, τα νεφρά και τα νεύρα.
Με την κατανάλωση ενός γεύματος, οι τροφές ακολουθούν μια συγκεκριμένη διαδρομή στον πεπτικό σωλήνα, όπου και διασπώνται σε μικρότερα συστατικά.
Αργότερα, αυτά τα συστατικά εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και από εκεί μεταφέρονται στα κύτταρα όλου του σώματος. Ένα από αυτά τα συστατικά είναι η γλυκόζη (ένα σάκχαρο), που αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας για τα κύτταρα των μυών και άλλων ιστών.
Η είσοδος της γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος οδηγεί σε αύξηση του σακχάρου στο αίμα, η οποία με τη σειρά της στέλνει σήμα στα β-κύτταρα του παγκρέατος να εκκρίνουν μια ορμόνη στην κυκλοφορία, την ινσουλίνη.
Η ινσουλίνη ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα ως εξής:
- βοηθά στη μεταφορά της γλυκόζης από την κυκλοφορία του αίματος μέσα στα κύτταρα (όπου διασπάται περαιτέρω για παραγωγή ενέργειας),
- το σάκχαρο του αίματος πέφτει (και διατηρείται σταθερό – το άτομο δεν παθαίνει υπεργλυκαιμία) και
- το πάγκρεας απελευθερώνει πλέον λιγότερη ινσουλίνη.
Τύποι διαβήτη
Οι κύριες μορφές του ΣΔ είναι:
- ο ΣΔ τύπου 1
- ο ΣΔ τύπου 2
- ειδικοί τύποι διαβήτη όπως σύνδρομα μονογονιδιακού διαβήτη (π.χ. νεογνικός ΣΔ και διαβήτης MODY), ασθένειες εξωκρινούς παγκρέατος (π.χ. κυστική ίνωση, παγκρεατίτιδα), διαβήτης προκαλούμενος από φάρμακα ή χημικές ουσίες (π.χ. γλυκοκορτικοειδή, θεραπεία HIV/AIDS ή αγωγή που χρησιμοποιείται μετά τη μεταμόσχευση οργάνων)
- ΣΔ κύησης, που διαγιγνώσκεται στο 2ο ή 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, χωρίς να έχει προηγηθεί διάγνωση διαβήτη προ κύησης
Τόσο ο ΣΔ τύπου 1 όσο και ο τύπου 2 μπορεί να εμφανιστούν κατά την παιδική ηλικία και την ενήλικη ζωή.
ΣΔ τύπου 1
Ο ΣΔ τύπου 1 (γνωστός και ως νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης), χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή παραγωγή ινσουλίνης (δηλαδή το πάγκρεας παράγει λίγη ή καθόλου ινσουλίνη) και ανάγκη καθημερινής χορήγησης ινσουλίνης.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται και καταστρέφει κατά λάθος τα β-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, αφήνοντας το σώμα με λίγη έως καθόλου ινσουλίνη.
Δεν είναι γνωστά τα αίτια και τα μέτρα πρόληψης για το ΣΔ τύπου 1. Αυτός ο τύπος διαβήτη μπορεί να εξελιχθεί μέσα σε βδομάδες ή και ημέρες από την (ξαφνική) εμφάνιση των συμπτωμάτων.
ΣΔ τύπου 2
Ο ΣΔ τύπου 2 (γνωστός και ως διαβήτης των ενηλίκων ή μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης) είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος διαβήτη, ο οποίος εμφανίζεται όταν το σώμα αποκτά αντίσταση στην ινσουλίνη ή δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη.
Με αυτόν τον τρόπο η γλυκόζη του αίματος δεν εισέρχεται στα κύτταρα, αλλά συσσωρεύεται στην κυκλοφορία του αίματος με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία).
Τα β-κύτταρα του παγκρέατος απελευθερώνουν περισσότερη ινσουλίνη και τελικά εξασθενούν και δε μπορούν να παράγουν αρκετή ποσότητα πλέον ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σώματος.
Ο ΣΔ τύπου 2 εμφανίζεται όλο και πιο συχνά, κυρίως λόγω του αυξανόμενου αριθμού ατόμων που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ως αποτέλεσμα κακής διατροφής ή/και σωματικής αδράνειας.
Μάλιστα, ενώ παλαιότερα αυτός ο τύπος διαβήτη εμφανιζόταν μόνο σε ενήλικες, πλέον λόγω της αυξημένης συχνότητας της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, εμφανίζεται όλο και πιο συχνά σε νεότερους ανθρώπους.
Τα συμπτώματα του ΣΔ τύπου 2 είναι γενικά παρόμοια με εκείνα του τύπου 1, αλλά συχνά είναι λιγότερο έντονα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές την αργοπορημένη διάγνωση (πολλές φορές και αρκετά χρόνια μετά από την έναρξη του ΣΔ), συχνά λόγω εμφάνισης των επιπλοκών της νόσου.
Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να είμαστε ενήμεροι για τους παράγοντες κινδύνου και τα συμπτώματα του διαβήτη.
Επιπλέον, τα άτομα με αυξημένο κίνδυνο νόσησης από ΣΔ τύπου 2 είναι σημαντικό να ελέγχονται τακτικά.
ΣΔ κύησης (ΣΔΚ)
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μερικές γυναίκες εμφανίζουν υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και το σώμα τους αδυνατεί να παράξει αρκετή ινσουλίνη για να την απορροφήσει.
Ο ΣΔ κύησης (ΣΔΚ) είναι υπεργλυκαιμία με τιμές γλυκόζης στο αίμα πάνω από το φυσιολογικό όριο, αλλά χαμηλότερες από εκείνες με τις οποίες διαγιγνώσκεται κάποιος με διαβήτη.
Ο ΣΔΚ αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετό, τόσο στη μητέρα όσο και στο παιδί της.
Οι γυναίκες με ΣΔΚ και πιθανώς τα παιδιά τους διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔ τύπου 2 στο μέλλον. Σε παγκόσμια κλίμακα, 1 στις 6 γεννήσεις (21 εκατομμύρια) επηρεάζεται από υπεργλυκαιμία κατά την εγκυμοσύνη.
Διαβάστε περισσότερα για το ΣΔΚ στο άρθρο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης: τι χρειάζεται να γνωρίζουμε;
Διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT) και Διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) – Προδιαβήτης
Η διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT) και η διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) είναι ενδιάμεσες καταστάσεις μεταξύ φυσιολογικής κατάστασης και διαβήτη και χαρακτηρίζονται ως «προδιαβήτης», δηλαδή το άτομο εμφανίζει υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα (τιμές πάνω από το φυσιολογικό όριο), όμως όχι αρκετά υψηλά ώστε να διαγνωστεί με διαβήτη.
Τα άτομα με IGT ή IFG διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν ΣΔ τύπου 2, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωστεί το στάδιο του προδιαβήτη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, πριν εξελιχθεί σε διαβήτη.
Συνήθως σε ενήλικες ασθενείς με προδιαβήτη που είναι παχύσαρκοι και δε μπορούν να ελαττώσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους με αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, συνταγογραφείται μετφορμίνη, δηλαδή από του στόματος φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ΣΔ τύπου 2.
Ποια είναι τα συμπτώματα του διαβήτη;
Μερικά από τα συμπτώματα που εμφανίζονται στο ΣΔ είναι τα παρακάτω:
- Αυξημένη δίψα (πολυδιψία)
- Συχνή ούρηση (πολυουρία)
- Αυξημένη πείνα/όρεξη (πολυφαγία)
- Κούραση/κόπωση
- Συχνές λοιμώξεις – π.χ. αίσθηση καψίματος και κνησμός (φαγούρα) στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
- Θολή όραση
- Πληγές και κοψίματα που αργούν να επουλωθούν
- Φρουτώδης οσμή αναπνοής
- Ακούσια (απότομη) απώλεια βάρους (στο ΣΔ τύπου 1)
- Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα χέρια ή στα πόδια (στο ΣΔ τύπου 2)
Σε περίπτωση εμφάνισης των παραπάνω συμπτωμάτων, η επίσκεψη στο γιατρό κρίνεται αναγκαία.
Ποια τα αίτια-παράγοντες κινδύνου του διαβήτη;
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη προδιαβήτη ή ΣΔ τύπου 2 φαίνεται να είναι οι παρακάτω:
- Οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής (ανεπαρκής σωματική δραστηριότητα και υψηλότερη κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων). Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους, καθώς με την άσκηση χρησιμοποιείται η γλυκόζη για παραγωγή ενέργειας και έτσι τα κύτταρα αποκτούν ευαισθησία στην ινσουλίνη.
- Η ηλικία (κυρίως άνω των 45 ετών) και η αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού.
- Το αυξημένο σωματικό βάρος [υπέρβαροι και παχύσαρκοι με Δείκτη Μάζας Σώματος ≥ 25 kg/m2 ή ≥ 23 kg/m2, εάν πρόκειται για άτομα ασιατικής καταγωγής].
- Η κατανομή του λίπους στο σώμα και πιο συγκεκριμένα το σπλαχνικό – κοιλιακό λίπος που συσσωρεύεται στην περιοχή της κοιλιάς. Ο κίνδυνος εμφάνισης ΣΔ τύπου 2 αυξάνεται όταν η περίμετρος μέσης είναι πάνω από 102 εκατοστά στους άντρες και πάνω από 88 εκατοστά στις γυναίκες.
- Το οικογενειακό ιστορικό (ειδικά συγγενείς πρώτου βαθμού με ΣΔ τύπου 2 ή προδιαβήτη).
- Η φυλή – εθνικότητα. Η πιθανότητα ανάπτυξης ΣΔ αυξάνεται σε άτομα αφρικανικής, ισπανικής, ασιατικής καταγωγής, σε κατοίκους των νησιών του Ειρηνικού και ιθαγενείς πληθυσμούς της Αμερικής, συγκριτικά με τους Καυκάσιους.
- Υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων (> 250 mg/dL) και χαμηλά επίπεδα της «καλής» HDL χοληστερόλης (< 35 mg/dL).
- Η υψηλή αρτηριακή πίεση (≥ 140/90 mmHg) ή η λήψη φαρμακευτικής αγωγής για θεραπεία της υπέρτασης.
- Ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου.
- Η αθεράπευτη υπεργλυκαιμία – προδιαβήτης (IGT).
- Ιστορικό ΣΔΚ – η εμφάνιση ΣΔ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή η γέννηση παιδιού με βάρος πάνω από 4 κιλά.
- Το κάπνισμα. Κίνδυνο μπορεί επίσης διατρέχουν και οι παθητικοί καπνιστές.
- Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών: χαρακτηρίζεται από διαταραχές περιόδου, αυξημένη παραγωγή τριχών (υπερτρίχωση) και παχυσαρκία.
- Άλλες παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με αντίσταση στην ινσουλίνη (π.χ. νοσογόνος παχυσαρκία, μελανίζουσα ακάνθωση – περιοχές με σκούρο δέρμα, συνήθως στις μασχάλες και το λαιμό, που υποδηλώνει αντίσταση στην ινσουλίνη).
Παράγοντες κινδύνου για το ΣΔ τύπου 1 είναι οι παρακάτω:
- Το οικογενειακό ιστορικό (ειδικά συγγενείς πρώτου βαθμού με ΣΔ τύπου 1).
- Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες π.χ. έκθεση σε ασθένειες που προκαλούνται από ιούς, τραυματισμός στο πάγκρεας (από μόλυνση, όγκο, χειρουργική επέμβαση ή ατύχημα).
- Η παρουσία αυτοαντισωμάτων (αντισώματα που κατά λάθος επιτίθενται στους ιστούς ή τα όργανα του σώματος).
- Το σωματικό στρες (από χειρουργική επέμβαση ή ασθένεια).
Οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη ΣΔΚ είναι:
- Το οικογενειακό ιστορικό (ειδικά συγγενείς πρώτου βαθμού με ΣΔ τύπου 2 ή προδιαβήτη).
- Η φυλή-εθνικότητα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
- Τα περιττά κιλά (που προϋπάρχουν της εγκυμοσύνης).
- Η ηλικία άνω των 25 ετών.
- Το ιστορικό ΣΔΚ σε προηγούμενη εγκυμοσύνη.
- Η γέννηση παιδιού με βάρος πάνω από 4 κιλά (σε προηγούμενη κύηση).
- Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
Οι ενήλικες που εμφανίζουν τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου είναι σημαντικό να υποβάλλονται σε έλεγχο για ΣΔ ή προδιαβήτη, ακόμα και αν δεν εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα που σηματοδοτούν την ύπαρξη της νόσου. Ειδικότερα, ο προσυμπτωματικός έλεγχος για ΣΔ ή προδιαβήτη συστήνεται σε ενήλικες:
- Που εμφανίζουν τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου.
- Που έχουν προδιαβήτη (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη ≥ 5,7%), IGT ή IFG – ιδανικά να ελέγχονται ετησίως.
- Γυναίκες με ιστορικό ΣΔΚ – ιδανικά να ελέγχονται τουλάχιστον κάθε 3 χρόνια
- Με HIV.
Σε περίπτωση που τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ανά 3 έτη και φυσικά ο έλεγχος θα πρέπει να είναι πιο εντατικός ανάλογα με τα αρχικά αποτελέσματα και τους παράγοντες κινδύνου.
Πώς γίνεται η διάγνωση του διαβήτη;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, σχεδόν οι μισοί διαβητικοί ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι. Είναι πολύ σημαντικό η διάγνωση ενός διαβητικού να γίνει όσο το δυνατόν συντομότερα ώστε να ξεκινήσει θεραπεία πριν εμφανιστούν επιπλοκές της νόσου που θα επηρεάσουν αρνητικά την κατάσταση της υγείας του και κατ’ επέκταση την ποιότητα ζωής του.
Τα ποσοστά διάγνωσης μπορούν να βελτιωθούν με μια πιο προσεκτική παρατήρηση των συμπτωμάτων του ΣΔ που αναφέρθηκαν παραπάνω και με πιο τακτικό έλεγχο, ειδικά σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να επιτευχθεί με τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα που είναι μια πολύ απλή, οικονομική και εύκολα προσβάσιμη διαδικασία, ενώ όσοι διαγνωστούν με διαβήτη θα χρειαστεί να περάσουν από αξιολόγηση ώστε να εντοπιστούν τυχόν επιπλοκές και να τους χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία.
Για τη διάγνωση του διαβήτη, θα πρέπει να ισχύει τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω:
- Η γλυκόζη πλάσματος (τουλάχιστον 8ωρης) νηστείας να είναι ≥ 126 mg/dL ή
- Η γλυκόζη πλάσματος 2 ωρών (κατά τη δοκιμασία φόρτισης με γλυκόζη 75 γρ.) να είναι ≥ 200 mg/dL ή
- Μια τυχαία μέτρηση γλυκόζης πλάσματος να είναι ≥ 200 mg/dL σε άτομο με ΣΔ με τυπικά συμπτώματα υπεργλυκαιμίας (πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, ανεξήγητη απώλεια βάρους) ή
- Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη να είναι ≥ 6,5%.
Για να διαγνωστεί ένα άτομο με προδιαβήτη, θα πρέπει να ισχύει τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω:
- Η γλυκόζη πλάσματος νηστείας να είναι μεταξύ 100 – 125 mg/dL Διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) ή
- Η γλυκόζη πλάσματος 2 ωρών (κατά τη δοκιμασία φόρτισης με γλυκόζη 75 γρ.) να είναι μεταξύ 140 – 199 mg/dL ή
- Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη του να είναι μεταξύ 5,7 – 6,4%.
Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι η εξέταση αίματος που αντικατοπτρίζει το σάκχαρο του αίματος το τελευταίο τρίμηνο, όσος είναι περίπου και ο χρόνος ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις-επιπλοκές του διαβήτη στην υγεία;
Με την πάροδο του χρόνου, ο αδιάγνωστος και αρρύθμιστος ή μη καλώς ελεγχόμενος διαβήτης μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, τα μάτια, τα νεφρά και τα νεύρα.
Μάλιστα, ο ΣΔ αποτελεί από τις κύριες αιτίες εμφράγματος, εγκεφαλικού, τύφλωσης, νεφρικής ανεπάρκειας και ακρωτηριασμού των κάτω άκρων.
Πιο συγκεκριμένα, ο διαβήτης μπορεί να οδηγήσει σε αθηρωσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο (μακροαγγειοπάθεια) και να προσβάλλει:
- Τις στεφανιαίες αρτηρίες προκαλώντας στεφανιαία νόσο – ισχαιμία και έμφραγμα του μυοκαρδίου.
- Τις καρωτίδες και τις εγκεφαλικές αρτηρίες προκαλώντας αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (θρομβοεμβολικό επεισόδιο). Οι ενήλικες με διαβήτη εμφανίζουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών.
- Τις αρτηρίες των κάτω άκρων προκαλώντας περιφερική αρτηριακή νόσο.
Επιπλέον, ο διαβήτης μπορεί να οδηγήσει σε μικροαγγειακές επιπλοκές όπως:
- Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια – Ο διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος, καταρράκτη και μπορεί να βλάψει τα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, οδηγώντας σε τύφλωση. Είναι η πιο συχνή αιτία τύφλωσης σε ενήλικες στις αναπτυγμένες χώρες.
- Διαβητική νεφροπάθεια – επηρεάζει το 20 – 40% των διαβητικών ασθενών και μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια νεφρική νόσο ή μη αναστρέψιμη νεφρική νόσο τελικού σταδίου, η οποία μπορεί να απαιτεί αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.
- Διαβητική νευροπάθεια – το υψηλό σάκχαρο στο αίμα μπορεί να βλάψει ή να καταστρέψει τα νεύρα σε ολόκληρο το σώμα με αποτέλεσμα ο διαβητικός να νιώθει μυρμήγκιασμα, μούδιασμα, αίσθηση καψίματος, πόνο και τελικά μείωση της αισθητικότητας αρχικά από τις άκρες των δακτύλων των ποδιών ή των χεριών και σταδιακά και σε πιο ψηλά σημεία στα άκρα του. Επιπρόσθετα, η βλάβη στα νεύρα της καρδιάς μπορεί να οδηγήσει σε ταχυκαρδία, στο πεπτικό σύστημα να προκαλέσει προβλήματα όπως ναυτία, εμετό, διάρροια ή δυσκοιλιότητα και στους άντρες η νευρική βλάβη μπορεί να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία.
- Διαβητικό πόδι – η νευροπάθεια σε συνδυασμό με τη μειωμένη αιματική ροή (λόγω περιφερικής αγγειοπάθειας) αυξάνει την πιθανότητα έλκους που μπορεί να ξεκινήσει από έναν τραυματισμό στην περιοχή από τον αστράγαλο και κάτω, να επεκταθεί ή/και να μολυνθεί και τελικά να οδηγήσει ακόμα και σε ακρωτηριασμό.
Επιπρόσθετες επιπλοκές
- Δερματικές παθήσεις. Ο διαβητικός μπορεί είναι πιο ευαίσθητος σε δερματικά προβλήματα, όπως σε λοιμώξεις από βακτήρια και μύκητες.
- Αργή επούλωση. Εάν ο διαβητικός δε φροντίζει τυχόν προβλήματα, κοψίματα, φουσκάλες στην περιοχή των ποδιών μπορεί να προκληθούν σοβαρές λοιμώξεις και να χρειαστεί ακρωτηριασμός του δακτύλου ή μεγαλύτερης περιοχής του ποδιού. Η τακτική επίσκεψη σε επαγγελματία ποδολόγο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη.
- Πρόβλημα ακοής. Τα προβλήματα ακοής είναι πιο συχνά σε άτομα με διαβήτη.
- Υπνική άπνοια. Εμφανίζεται συχνά σε παχύσαρκους ασθενείς με ΣΔ τύπου 2.
- Άνοια. Ο ΣΔ τύπου 2 φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο της νόσου Alzheimer και άλλων διαταραχών που προκαλούν άνοια.
Γλυκαιμικοί στόχοι:
Ο στόχος του σακχάρου ενός διαβητικού ασθενούς θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την περίπτωση.
Έτσι, γενικά σε ενήλικες διαβητικούς ασθενείς που δεν κυοφορούν, ο στόχος για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι η επίτευξη και η διατήρηση μιας τιμής < 7%, αλλά μπορεί να είναι αυστηρότερος (π.χ. < 6,5%) ή πιο “χαλαρός” (π.χ. 8%).
Ποια είναι η θεραπεία-αντιμετώπιση του διαβήτη;
Ο διαβήτης μπορεί να αντιμετωπιστεί και οι συνέπειές του να αποφευχθούν ή να καθυστερήσουν να εμφανιστούν με τη βοήθεια παρεμβάσεων που είναι οικονομικά προσιτές ακόμα και σε χώρες χαμηλού εισοδήματος και παράλληλα μπορούν να βοηθήσουν τους διαβητικούς ασθενείς.
Η θεραπεία του διαβήτη περιλαμβάνει:
- Ισορροπημένη διατροφή.
- Τακτική σωματική δραστηριότητα.
- Από του στόματος φαρμακευτική αγωγή ή ινσουλίνη με στόχο τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα.
- Έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Οι ασθενείς με ΣΔ τύπου 1 χρειάζονται ινσουλίνη εξωγενώς, ενώ συνήθως με ΣΔ τύπου 2 λαμβάνουν από του στόματος φαρμακευτική αγωγή, αλλά μπορεί και αυτοί να χρειαστούν ινσουλίνη.
- Έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και των λιπιδίων στο αίμα (για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου και άλλων επιπλοκών).
- Τακτικό έλεγχο για βλάβες (ή/και θεραπεία εφόσον υπάρχει πρόβλημα) στα μάτια, τα νεφρά και τα πόδια. Είναι σημαντικό ο ίδιος ο ασθενής, εφόσον μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί, να γνωρίζει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να φροντίσει την υγεία του, αλλά και πότε χρειάζεται να απευθυνθεί σε κάποιον επαγγελματία υγείας.
- Η διακοπή του καπνίσματος είναι επίσης σημαντική για την αποφυγή επιπλοκών.
Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης για το διαβήτη;
Προς το παρόν δεν υπάρχουν μέτρα πρόληψης για το ΣΔ τύπου 1. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει για το ΣΔ τύπου 2, καθώς υπάρχουν παρεμβάσεις που φαίνεται να είναι αρκετά αποτελεσματικές τόσο για την πρόληψη ή καθυστέρηση της εμφάνισης της νόσου, αλλά και των επιπλοκών και του πρόωρου θανάτου εξαιτίας του διαβήτη.
Πρόκειται για πρακτικές που προάγουν την υγεία, ανεξάρτητα από την ύπαρξη διαβήτη, όπως η υιοθέτηση ενός υγιεινού και ισορροπημένου διατροφικού προτύπου, η τακτική άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και των λιπιδίων του αίματος (λιπιδαιμικό προφίλ).
Οι συστάσεις πρόληψης του διαβήτη είναι παρόμοιες με τις γενικές συστάσεις που απευθύνονται σε υγιή πληθυσμό. Είναι κατανοητό, λοιπόν, πως απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις καθημερινές συνήθειες του ανθρώπου μπορούν να αποτρέψουν τη νόσηση από ΣΔ τύπου 2.
Πιο αναλυτικά, τα μέτρα πρόληψης για το ΣΔ τύπους 2 και των επιπλοκών του είναι:
- Η διατήρηση του σωματικού βάρους εντός φυσιολογικού εύρους.
- Η απώλεια βάρους σε περίπτωση υπέρβαρου και παχυσαρκίας. Στο στάδιο του προδιαβήτη μια απώλεια 7 – 10% του υπάρχοντος σωματικού βάρους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ.
- Η τήρηση ενός υγιεινού προγράμματος διατροφής και η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες, με χαμηλά λιπαρά και θερμίδες (όπως φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια).
- Η τακτική φυσική δραστηριότητα – τουλάχιστον 30 λεπτά άσκηση μέτριας έντασης τις περισσότερες ημέρες και περισσότερη δραστηριότητα σε περίπτωση που το άτομο χρειάζεται να χάσει βάρος ή τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτρια έως έντονη αερόβια άσκηση π.χ. περπάτημα, ποδηλασία, τρέξιμο, κολύμβηση.
- Αποφυγή καθιστικής ζωής για πολλές συνεχόμενες ώρες. Μια καλή πρακτική για όσους περνούν αρκετές ώρες της ημέρας καθιστοί (π.χ. δουλειά γραφείου) είναι να σηκώνονται κάθε 30’ και να κινούνται στο χώρο για μερικά λεπτά.
- Η αποφυγή καπνίσματος. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ΣΔ και καρδιαγγειακών παθήσεων.
- Τέλος, η σωστή ενημέρωση από καταρτισμένους επαγγελματίες υγείας σχετικά με τη νόσο, τα συμπτώματα, τους παράγοντες κινδύνου και τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης του διαβήτη.
Σε καμία περίπτωση δε χρειάζεται να ανησυχεί κάποιος που πάσχει από διαβήτη. Η τεχνολογία και η επιστήμη συνεχώς εξελίσσονται και πλέον υπάρχουν διάφοροι τρόποι παρακολούθησης και ρύθμισης του σακχάρου στο αίμα.
Είναι όμως πολύ σημαντικό ο διαβητικός να μην αμελεί τον έλεγχο του σακχάρου του και φυσικά την επίσκεψη στο γιατρό που τον παρακολουθεί, όταν χρειάζεται.
Βιβλιογραφία
- American Diabetes Association: Diabetes
- American Diabetes Association: Diabetes Care – Standards of medical care in diabetes – 2023
- Cleveland Clinic: Diabetes – 2023
- Diabetes UK: Diabetes: The basics
- International Diabetes Federation (IDF): About diabetes, Type 1 diabetes, Type 2 diabetes – 2020
- Johns Hopkins Medicine: Gestational Diabetes Mellitus (GDM)
- Mayo Clinic: Type 2 diabetes (Symptoms & causes, Diagnosis & treatment)
- NHS: Diabetes – 2023
- PCRM’s Nutrition Guide for Clinicians: Diabetes Mellitus – 2020
- Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ): Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη – 2023
Μοιραστείτε το άρθρο κάνοντας κοινοποίηση
Κυριακή (Κέλη) Παπαδοπούλου
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
Η Κέλη είναι Διαιτολόγος με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην Κλινική Ιατρική Έρευνα και την Κλινική Διατροφή. Με γνώμονα τη Μεσογειακή Δίαιτα και έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο έρχεται να δώσει λύσεις στις κακές διατροφικές συνήθειες της σύγχρονης καθημερινότητας που επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής μας. Προτεραιότητά της είναι να μεταδώσει την αγάπη και τις γνώσεις της για την ισορροπημένη διατροφή και τη σημασία της φροντίδας της ψυχικής και σωματικής μας υγείας.
