- Τι είναι ο σίδηρος;Τι είναι ο σίδηρος;
- Γιατί είναι απαραίτητος ο σίδηρος;Γιατί είναι απαραίτητος ο σίδηρος;
- Πόσο σίδηρο χρειάζομαι καθημερινά;Πόσο σίδηρο χρειάζομαι καθημερινά;
- Ποιες τροφές περιέχουν σίδηρο;Ποιες τροφές περιέχουν σίδηρο;
- Τι να κάνω για να αυξήσω την καθημερινή πρόσληψη σιδήρου;Τι να κάνω για να αυξήσω την καθημερινή πρόσληψη σιδήρου;
- Με ποιες ουσίες αλληλεπιδρά ο σίδηρος και πότε υπάρχει κίνδυνος μειωμένης απορρόφησής του;Με ποιες ουσίες αλληλεπιδρά ο σίδηρος και πότε υπάρχει κίνδυνος μειωμένης απορρόφησής του;
- Τι γίνεται εάν έχω υψηλό σίδηρο στον οργανισμό μου;Τι γίνεται εάν έχω υψηλό σίδηρο στον οργανισμό μου;
- Μπορεί ο σίδηρος να είναι επιβλαβής;Μπορεί ο σίδηρος να είναι επιβλαβής;
- Πότε πρέπει να δώσουμε έμφαση στην πρόσληψη σιδήρου;Πότε πρέπει να δώσουμε έμφαση στην πρόσληψη σιδήρου;
- ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα
Τι είναι ο σίδηρος;
Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό που παίζει βασικό ρόλο στην υγεία μας. Πιο συγκεκριμένα, ανήκει στα μικρο-ανόργανα στοιχεία ή αλλιώς ιχνοστοιχεία, που σημαίνει ότι το σώμα μας χρειάζεται αυτό το συστατικό σε μικρές ποσότητες (μερικά χιλιοστόγραμμα – mg) για να διατηρείται υγιές.
Γιατί είναι απαραίτητος ο σίδηρος;
Ο σίδηρος παίζει βασικό ρόλο στην υγιή ανάπτυξη του οργανισμού μας. Το σώμα μας χρησιμοποιεί σίδηρο για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που βοηθά τα ερυθρά αιμοσφαίρια να μεταφέρουν οξυγόνο από τους πνεύμονες στο υπόλοιπο σώμα.
Στους μύες, ο σίδηρος χρησιμοποιείται για την παραγωγή μυοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που αποθηκεύει οξυγόνο και το παρέχει στο σώμα όταν το χρειάζεται.
Πόσο σίδηρο χρειάζομαι καθημερινά;
Η ποσότητα σιδήρου που χρειάζεται καθημερινά ένα άτομο εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, τις διατροφικές του συνήθειες και το στάδιο της ζωής του. Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο.
Η Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (RDA) σιδήρου ανάλογα με το φύλο και την ηλικία φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
Οι χορτοφάγοι που δεν τρώνε κρέας, πουλερικά ή θαλασσινά χρειάζονται σχεδόν διπλάσιο σίδηρο συγκριτικά με τους μη χορτοφάγους, επειδή το σώμα δεν απορροφά το σίδηρο που βρίσκεται στις τροφές φυτικής προέλευσης με τον ίδιο τρόπο που απορροφά το σίδηρο που προέρχεται από τις ζωικές τροφές.
Εάν δε γνωρίζεις με ποιον τρόπο μπορείς να καλύψεις τις καθημερινές σου ανάγκες σε σίδηρο, θα μπορούσες να απευθυνθείς σε έναν επαγγελματία διαιτολόγο για να σε καθοδηγήσει κατάλληλα.
Ποιες τροφές περιέχουν σίδηρο;
Αρχικά, ο σίδηρος βρίσκεται σε πολλές τροφές με φυσικό τρόπο, αλλά μπορεί και να προστίθεται σε ορισμένα τρόφιμα (γνωστά και ως εμπλουτισμένα). Υπάρχουν 2 μορφές σιδήρου στις τροφές: ο αιμικός (ζωικές τροφές) και ο μη αιμικός (τροφές φυτικής προέλευσης και τρόφιμα εμπλουτισμένα με σίδηρο). Το σώμα μας μπορεί να απορροφήσει τον αιμικό σίδηρο καλύτερα από το μη αιμικό.
Οι πιο δημοφιλείς και καλές πηγές σιδήρου είναι οι παρακάτω:
- Κόκκινο κρέας: μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, συκώτι και άλλα εντόσθια όπως νεφρά, καρδιά
- Πουλερικά: κοτόπουλο, πάπια, γαλοπούλα και συκώτι των παραπάνω
- Ψάρια και θαλασσινά: αχιβάδες, μύδια, στρείδια, χτένια, σαρδέλες, γαύρος, γαρίδες, μπακαλιάρος, σκουμπρί, πέρκα, σολομός, τόνος
- Κρόκος αυγού
- Όσπρια: διάφορες ποικιλίες φασολιών, φακές, φασόλια σόγιας – edamame, ρεβίθια, αρακάς
- Ξηροί καρποί και σπόροι
- Σόγια, τόφου, τέμπε, νάτο (παραδοσιακό Ιαπωνικό φαγητό που παρασκευάζεται από φασόλια σόγιας που έχουν υποστεί ζύμωση)
- Δημητριακά πρωινού και αρτοσκευάσματα εμπλουτισμένα με σίδηρο
- Δημητριακά ολικής άλεσης, κινόα, όλυρα, βρώμη, αμάρανθος
- Αποξηραμένα φρούτα: σταφίδες, βερίκοκα, δαμάσκηνα (και χυμός δαμάσκηνου), σύκα, χουρμάδες
- Λαχανικά: λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, πικραλίδα, λαχανίδα, σπανάκι, μπρόκολο, kale, σέσκουλο, παντζαρόφυλλα, νεροκάρδαμο, μανιτάρια και πατάτες (με φλούδα), τοματοπολτός
- Μούρα, ελιές, μαύρη σοκολάρα, μελάσσα, αποξηραμένο θυμάρι
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και πολλά φρούτα παρέχουν επίσης σίδηρο, αλλά η περιεκτικότητά τους είναι συνήθως χαμηλότερη.
Τι να κάνω για να αυξήσω την καθημερινή πρόσληψη σιδήρου;
Η ποσότητα σιδήρου που απορροφά το σώμα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα, το σώμα θα απορροφήσει περισσότερο σίδηρο από τις τροφές όταν τα αποθέματα σιδήρου είναι χαμηλά και λιγότερο όταν τα αποθέματα είναι επαρκή.
Γενικά, ο καλύτερος τρόπος για να αυξήσει κανείς με φυσικό τρόπο το σίδηρο στον οργανισμό του, είναι να ακολουθεί μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή και κυρίως να επιλέγει τροφές πλούσιες σε αιμικό σίδηρο, ο οποίος απορροφάται καλύτερα από το σώμα.
Σε περίπτωση που κάποιος ακολουθεί μια χορτοφαγική διατροφή ή για οποιαδήποτε λόγο έχει περιορίσει τις τροφές – πηγές αιμικού σιδήρου, θα πρέπει να δώσει έμφαση στην πρόσληψη τροφών εμπλουτισμένων με σίδηρο, την πρόσληψη φυτικών τροφών που είναι καλές πηγές σιδήρου συνδυαστικά με πηγές βιταμίνης C ή να λάβει κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού που τον παρακολουθεί.
Η κατανάλωση μη αιμικού σιδήρου με ζωική πρωτεΐνη (κρέας, πουλερικά, θαλασσινά) ή/και τροφές με βιταμίνη C όπως εσπεριδοειδή, φράουλες, πεπόνι, πιπεριές, ντομάτες και μπρόκολο μπορεί να αυξήσει την απορρόφηση σιδήρου από το σώμα.
Το μούλιασμα σε νερό για μερικές ώρες, οι φύτρες και η ζύμωση σε δημητριακά και όσπρια μπορούν να βελτιώσουν την απορρόφηση του σιδήρου μειώνοντας την ποσότητα φυτικού οξέος που υπάρχει φυσικά σε αυτές τις τροφές.
Επιπλέον, το μαγείρεμα σε σκεύη από μαντέμι φαίνεται πως αυξάνει την περιεκτικότητα σε σίδηρο.
Ο συνδυασμός τροφών φυτικής προέλευσης με υψηλή περιεκτικότητα σε λυσίνη (απαραίτητο αμινοξύ), όπως όσπρια και κινόα, με τροφές πλούσιες σε σίδηρο, αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.
Τροφές με βιταμίνη Α και η β-καροτίνη (καρότα, γλυκοπατάτες, σπανάκι, kale, κολοκύθα, κόκκινες πιπεριές, πεπόνι, βερίκοκα, πορτοκάλια, ροδάκινα) βοηθούν επίσης στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου, υπερνικώντας την ανασταλτική επίδραση των πολυφαινολών και του φυτικού οξέος.
Η προσθήκη βιταμίνης Α σε ένα σχήμα συμπληρώματος σιδήρου έχει επίσης αποδειχθεί ότι οδηγεί σε μεγαλύτερη μείωση της αναιμίας συγκριτικά με το συμπλήρωμα απλού σιδήρου.
Το μητρικό γάλα περιέχει μια εξαιρετικά βιοδιαθέσιμη μορφή σιδήρου που απορροφάται καλά από τα βρέφη, ωστόσο, η ποσότητα αυτή δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες του βρέφους ηλικίας 4 – 6 μηνών, επομένως τότε θα πρέπει να προσφέρεται μια εναλλακτική πηγή σιδήρου (συνήθως δημητριακά για βρέφη).
Η πρόσληψη αλκοόλ φαίνεται να ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου και πιο συγκεκριμένα σχετίζεται με μείωση του κινδύνου σιδηροπενικής αναιμίας, χωρίς όμως να θεωρείται μια καλή μέθοδος για να βελτιώσουμε τα επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό μας.
Πιο συγκεκριμένα, η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο, που βρέθηκε σε άτομα που κατανάλωναν περισσότερα από 2 αλκοολούχα ποτά ημερησίως, θεωρείται πιο επιβλαβής συγκριτικά με την ήπια έλλειψη σιδήρου.
Με όλους τους παραπάνω τρόπους μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας.
Με ποιες ουσίες αλληλεπιδρά ο σίδηρος και πότε υπάρχει κίνδυνος μειωμένης απορρόφησής του;
Οι ουσίες που μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου είναι οι εξής:
– Οξαλικό οξύ (σπανάκι, προϊόντα σόγιας, αμύγδαλα, πατάτες, παντζάρια, φασόλια, σμέουρα, αποξηραμένα δαμάσκηνα).
– Φυτικό οξύ (σόγια, όσπρια, σπόροι-σουσάμι, λιναρόσπορος, κολοκυθόσποροι, ξηροί καρποί, μη επεξεργασμένα δημητριακά-ολικής άλεσης).
– Πολυφαινόλες (π.χ. ταννίνες – κόκκινα σταφύλια, κόκκινο κρασί, σοκολάτα, τσάι, μπύρα), μούρα, σκόνη κακάο, ξηροί καρποί, λιναρόσπορος, ορισμένα λαχανικά, ελιές.
Οι παραπάνω ουσίες σε συνδυασμό με το σίδηρο δε θα καθορίσουν απαραίτητα την ποσότητα του σιδήρου στον οργανισμό σου, καθώς μεγαλύτερο ρόλο παίζει η διατροφή που ακολουθείς συνολικά στην καθημερινότητά σου.
Άλλωστε, ο καλύτερος τρόπος για να λάβεις όλα τα μικροθρεπτικά συστατικά που χρειάζεσαι είναι μέσω μιας ισορροπημένης δίαιτας με ποικιλία τροφών.
Ωστόσο, σίγουρα θα ήταν καλό να αποφεύγεις τις παραπάνω τροφές όταν καταναλώνεις γεύματα με σίδηρο ή να τις καταναλώνεις ανάμεσα από τα γεύματα, ώστε να μην επηρεάσουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Επιπλέον, ο σίδηρος αλληλεπιδρά με διάφορες ουσίες σε φάρμακα και συμπληρώματα διατροφής, με αποτέλεσμα αυτές να μην απορροφώνται επαρκώς από τον οργανισμό και κατά συνέπεια να είναι λιγότερο αποτελεσματικές.
Πιο συγκεκριμένα, μερικές από αυτές τις ουσίες είναι οι εξής:
- Συμπληρώματα ανθρακικού ασβεστίου και ασβέστιο. Το ασβέστιο (σε γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα) μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση του σιδήρου, αλλά δύσκολα θα οδηγήσει σε ανεπάρκεια. Η λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου και σιδήρου σε διαφορετικές ώρες της ημέρας μπορεί να αποτρέψει αυτό το πρόβλημα.
- Αντιβιοτικά (κινολόνης, τετρακυκλίνης, χλωραμφενικόλη) και διφωσφωρικά.
- Αντιόξινα, αναστολείς αντλίας πρωτονίων (λανσοπραζόλη, ομεπραζόλη) και Η2-ανταγωνιστές (μειώνουν το οξύ του στομάχου – θεραπεία για το πεπτικό έλκος και τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση).
- Φαρμακευτικές ουσίες όπως λεβοντόπα (θεραπεία για ν. Parkinson και σύνδρομο ανήσυχων ποδιών), μεθυλντόπα (θεραπεία για την υψηλή αρτηριακή πίεση), λεβοθυροξίνη (θεραπεία του υποθυρεοειδισμού, της βρογχοκήλης και του καρκίνου του θυρεοειδούς), μυκοφαινολάτη μοφετίλ (ανοσοκατασταλτικά), πενικιλλαμίνη (θεραπεία αρθροπαθειών και μυοσκελετικών παθήσεων, αντιφλεγμονώδη και αντιρευματικά φάρμακα), δολουτεγραβίρη (και άλλα φάρμακα για τη θεραπεία του HIV).
Είναι σημαντικό να ενημερώσεις το γιατρό που σε παρακολουθεί σχετικά με τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής, συνταγογραφούμενων και μη φαρμάκων, ώστε να λάβεις σαφείς οδηγίες και να μην επηρεαστεί η απορρόφηση των ουσιών από τον οργανισμό σου.
Τι γίνεται εάν έχω χαμηλό σίδηρο;
Βραχυπρόθεσμα, τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου δεν προκαλούν εμφανή συμπτώματα. Το σώμα χρησιμοποιεί τον αποθηκευμένο σίδηρο από μύες, συκώτι, σπλήνα και μυελό των οστών, προκειμένου να διατηρήσει τα επίπεδα σιδήρου εντός φυσιολογικού εύρους.
Όταν τα αποθέματα σιδήρου είναι πλέον πολύ χαμηλά ή εξαντληθούν, δεν παράγονται αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια και δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο να τροφοδοτήσει το σώμα, γεγονός που οδηγεί σε μια κατάσταση που ονομάζεται σιδηροπενική αναιμία.
Η αναιμία συχνά προκαλεί αδυναμία, έλλειψη ενέργειας, προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης, κόπωση, ωχρότητα του δέρματος, απώλεια μαλλιών και όταν δεν αντιμετωπίζεται εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές για την υγεία συνέπειες.
Επιπλέον, ο οργανισμός των ατόμων με σιδηροπενική αναιμία είναι πιο ευαίσθητος απέναντι σε μικρόβια και λοιμώξεις, τα άτομα αυτά δυσκολεύονται να εργαστούν, να ασκηθούν και να ελέγξουν τη θερμοκρασία του σώματός τους. Βρέφη και παιδιά με σιδηροπενική αναιμία μπορεί να αναπτύξουν μαθησιακές δυσκολίες.
Η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί επίσης να προκληθεί από συγκεκριμένες παθήσεις που επηρεάζουν την απορρόφηση του σιδήρου στο έντερο. Η αναιμία που προκαλείται λόγω ανεπάρκειας σιδήρου είναι η πιο κοινή διατροφική ανεπάρκεια παγκοσμίως.
Τι γίνεται εάν έχω υψηλό σίδηρο στον οργανισμό μου;
Ο σίδηρος που προέρχεται από τις τροφές δε θεωρείται επιβλαβής και είναι απίθανο να προκαλέσει τοξικότητα, καθώς το σώμα αποβάλλει κάθε περίσσεια.
Ωστόσο, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τα συμπληρώματα σιδήρου, καθώς η πρόσληψη υψηλής δόσης (π.χ. 50 mg) πιθανώς να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα σε ενήλικες.
Συνολικά, τα τοξικά επίπεδα σιδήρου στο σώμα μας συνήθως οφείλονται σε προβλήματα υγείας που προϋπάρχουν και αναγκάζουν το σώμα να συσσωρεύει σίδηρο σε ποσότητες που βλάπτουν τα όργανα και γενικά τον οργανισμό.
Είναι σημαντικό πριν πάρεις κάποιο συμπλήρωμα σιδήρου να συμβουλευτείς το γιατρό σου, ο οποίος θα σου εξηγήσει εάν ένα συμπλήρωμα διατροφής μπορεί να έχει οφέλη ή να κρύβει κινδύνους για την υγεία σου.
Μπορεί ο σίδηρος να είναι επιβλαβής;
Σε υψηλές δόσεις, ναι, ο σίδηρος μπορεί να είναι επιβλαβής. Σε υγιή άτομα, η λήψη υψηλών δόσεων συμπληρωμάτων σιδήρου (ειδικά με άδειο στομάχι) μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, δυσκοιλιότητα, ναυτία, πόνο στην κοιλιά, εμετό και λιποθυμία.
Οι υψηλές δόσεις σιδήρου μπορούν επίσης να μειώσουν την απορρόφηση ψευδαργύρου.
Εξαιρετικά υψηλές δόσεις σιδήρου (σε εκατοντάδες ή χιλιάδες mg) ενδέχεται να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια οργάνων, κώμα, σπασμούς ακόμα και θάνατο.
Ένας γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει συμπληρώματα σιδήρου σε δόσεις υψηλότερες από το ανώτατο όριο, για μικρό χρονικό διάστημα για τη θεραπεία ανεπάρκειας σιδήρου.
Ανώτατα όρια (UL) συνολικής ημερήσιας πρόσληψης σιδήρου:
Επιπλέον, υπάρχουν άνθρωποι που πάσχουν από μια κληρονομική πάθηση που ονομάζεται αιμοχρωμάτωση και προκαλεί τη συσσώρευση τοξικών επιπέδων σιδήρου στο σώμα τους.
Χωρίς ιατρική θεραπεία, τα άτομα με κληρονομική αιμοχρωμάτωση μπορεί να αναπτύξουν σοβαρά προβλήματα όπως καρδιακές παθήσεις, κίρρωση και καρκίνο του ήπατος.
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή θα πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση συμπληρωμάτων σιδήρου και βιταμίνης C.
Πότε πρέπει να δώσουμε έμφαση στην πρόσληψη σιδήρου;
- Κατά τη βρεφική (ειδικά σε βρέφη πρόωρα ή με χαμηλό βάρος γέννησης).
- Κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.
- Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα στην εφηβεία.
- Σε γυναίκες, από την έναρξη της εμμήνου ρύσεως (ειδικά όταν υπάρχει αυξημένη αιμορραγία κατά την περίοδο) έως την εμμηνόπαυση.
- Σε αιμοδότες που δίνουν συχνά αίμα.
- Σε ασθενείς με καρκίνο ή καρδιακή ανεπάρκεια.
- Σε άτομα με γαστρεντερικές διαταραχές όπως κοιλιοκάκη, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (ελκώδη κολίτιδα ή ν. Crohn) ή που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στο στομάχι.
- Σε άτομα που λαμβάνουν φάρμακα ή συμπληρώματα που περιέχουν ουσίες, οι οποίες αλληλεπιδρούν με το σίδηρο.
- Σε άτομα με διαταραχές στο αίμα όπως θαλασσαιμία ή δρεπανοκυτταρική αναιμία.
- Σε άτομα με προβλήματα αλκοολισμού.
- Σε άτομα που ακολουθούν δίαιτες (π.χ. χορτοφαγία) που δεν περιλαμβάνουν ζωικά προϊόντα ή η διατροφή τους χαρακτηρίζεται από ανεπαρκείς ποσότητες σιδήρου, πρωτεϊνών, φολικού οξέος και βιταμίνης C.
- Σε άτομα με σιδηροπενική αναιμία λόγω τραυματισμού, αιμορραγίας ή χρόνιας νόσου που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του σώματος να χρησιμοποιεί τον αποθηκευμένο σίδηρο (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και ορισμένοι τύποι καρκίνου).
- Σε άτομα που έχουν έντονη φυσική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια στρεσογόνων συνθηκών κατά τη διάρκεια (εντατικών) προπονήσεων.
- Σε αθλήτριες (αγωνισμάτων αντοχής ή δρομείς μεγάλων αποστάσεων).
Σε κάθε στάδιο της ζωής είναι σημαντική η επάρκεια σιδήρου στον οργανισμό, ωστόσο, στις παραπάνω καταστάσεις που αναφέρθηκαν, μια ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να επιβαρύνει την υγεία σε μεγαλύτερο βαθμό.
Συμπεράσματα
Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή μπορεί να σου προσφέρει την ποσότητα σιδήρου που χρειάζεσαι καθημερινά. Σαφώς, υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να χρειαστείς κάποιο συμπλήρωμα σιδήρου, για το οποίο θα πρέπει να συμβουλευτείς το γιατρό σου.
Ωστόσο, ένας επαγγελματίας διαιτολόγος είναι κατάλληλα καταρτισμένος ώστε να σε συμβουλεύσει για τις διατροφικές επιλογές που θα πρέπει να κάνεις ανάλογα με τις απαιτήσεις του οργανισμού σου, αλλά και να διαμορφώσει ένα διατροφικό πλάνο σε περίπτωση που διατρέχεις κίνδυνο εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας.
Χρειάζεσαι μια διατροφή πλούσια σε σίδηρο, απόλυτα ισορροπημένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες σου;
Βιβλιογραφία
NIH (National Institutes of Health): Iron – 2021 (Fact sheet for consumers and health professionals)
WebMD: Iron – Uses, side effects, and more
WebMD: Foods high in oxalates – 2022
WebMD: Foods high in phytic acid – 2022
Για να δεις αναλυτικά την περιεκτικότητα των τροφών σε σίδηρο:
https://ods.od.nih.gov/pubs/usdandb/Iron-Content.pdf
https://www.nal.usda.gov/sites/www.nal.usda.gov/files/iron.pdf
Μοιραστείτε το άρθρο κάνοντας κοινοποίηση
Κυριακή (Κέλη) Παπαδοπούλου
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
Η Κέλη είναι Διαιτολόγος με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην Κλινική Ιατρική Έρευνα και την Κλινική Διατροφή. Με γνώμονα τη Μεσογειακή Δίαιτα και έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο έρχεται να δώσει λύσεις στις κακές διατροφικές συνήθειες της σύγχρονης καθημερινότητας που επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής μας. Προτεραιότητά της είναι να μεταδώσει την αγάπη και τις γνώσεις της για την ισορροπημένη διατροφή και τη σημασία της φροντίδας της ψυχικής και σωματικής μας υγείας.
