- Τι είναι η χοληστερόλη;Τι είναι η χοληστερόλη;
- Τι μπορεί να μας δείξει ο έλεγχος της χοληστερόλης;Τι μπορεί να μας δείξει ο έλεγχος της χοληστερόλης;
- Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλεται η αυξημένη χοληστερόλη;Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλεται η αυξημένη χοληστερόλη;
- Πώς αντιμετωπίζεται η υψηλή χοληστερίνη;Πώς αντιμετωπίζεται η υψηλή χοληστερίνη;
- Θα πρέπει να αποφεύγω τροφές που έχουν χοληστερόλη;Θα πρέπει να αποφεύγω τροφές που έχουν χοληστερόλη;
- Ποια λιπαρά μπορώ να τρώω;Ποια λιπαρά μπορώ να τρώω;
- Ποιες τροφές θα πρέπει να αποφύγω;Ποιες τροφές θα πρέπει να αποφύγω;
Τι είναι η χοληστερόλη;
Η χοληστερίνη ή αλλιώς χοληστερόλη είναι μια κηρώδης ουσία που μοιάζει με λίπος και βρίσκεται σε ζωικές τροφές, αλλά και στα κύτταρα του οργανισμού μας.
Το σώμα μας χρειάζεται κάποια ποσότητα χοληστερόλης για να λειτουργήσει φυσιολογικά και μπορεί να παράγει (στο συκώτι) όση ποσότητα χρειάζεται. Επιπλέον, χοληστερόλη μπορούμε να λάβουμε και εξωγενώς από διάφορες τροφές που καταναλώνουμε όπως κρέας και πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα.
Η χοληστερόλη χρησιμοποιείται στη δημιουργία κυτταρικών μεμβρανών, στην παραγωγή ορισμένων ορμονών και βιταμίνης D και παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της πέψης.
Τι μπορεί να μας δείξει ο έλεγχος της χοληστερόλης;
Μέσω αιματολογικών-βιοχημικών εξετάσεων μπορούμε μεταξύ άλλων να ελέγξουμε το λιπιδαιμικό μας προφίλ, δηλαδή τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Πιο συγκεκριμένα, μέσω των εξετάσεων αίματος μπορούμε να λάβουμε πληροφορίες για:
Την ολική χοληστερόλη: ένα μέτρο της συνολικής ποσότητας χοληστερόλης στο αίμα. Περιλαμβάνει τη λιποπρωτεΐνη χαμηλής και τη λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας.
Τη λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας: γνωστή και ως «κακή» ή LDL χοληστερόλη, η οποία μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας (συσσώρευση χοληστερόλης) στα αγγεία και απόφραξή τους.
Τη λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας: γνωστή και ως «καλή» ή HDL χοληστερόλη, η οποία μεταφέρει τη χοληστερόλη από τις αρτηρίες πίσω στο ήπαρ και απομακρύνει την υπερβολική χοληστερόλη από την αθηρωματική πλάκα, μειώνοντας την ανάπτυξή της.
Τη μη-HDL χοληστερόλη: δηλαδή τη συνολική χοληστερόλη χωρίς την HDL. Η μη-HDL περιλαμβάνει την LDL και άλλους τύπους χοληστερόλης όπως τη VLDL (λιποπρωτεΐνη πολύ χαμηλής πυκνότητας), η οποία συμβάλλει στο σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας.
Τα τριγλυκερίδια: άλλη μορφή λίπους στο αίμα που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, ειδικά στις γυναίκες. Προέρχονται από τις τροφές και παράγονται και στον οργανισμό.
Οι παραπάνω δείκτες υπολογίζονται σε χιλιοστόγραμμα ανά δεκατόλιτρο (mg/dL).
Οι φυσιολογικές τιμές της χοληστερόλης, με βάση την ηλικία απεικονίζονται στον παρακάτω πίνακα:
Όταν τα επίπεδα της χοληστερόλης στο σώμα αυξηθούν πάνω από τα φυσιολογικά όρια, σχηματίζεται αθηρωματική πλάκα, η οποία κολλάει στα εσωτερικά τοιχώματα των αγγείων που παρέχουν αίμα στην καρδιά και στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να στενεύουν ή/και να φράζουν (αθηροσκλήρωση ή αθηρωμάτωση).
Με αυτόν τον τρόπο, το αίμα δύσκολα ρέει μέσα από τα αγγεία και αυξάνεται ο κίνδυνος να σχηματιστεί θρόμβος, ο οποίος θα εμποδίσει τη ροή του αίματος προς την καρδιά ή τον εγκέφαλο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο, αντίστοιχα.
Οι αμερικανικές συστάσεις αναφέρουν ότι η LDL χοληστερόλη θα πρέπει να είναι < 70 mg/dL σε άτομα με στεφανιαία νόσο, ιστορικό καρδιακής προσβολής, στηθάγχη, στεντ ή αρτηριακή παράκαμψη (bypass).
Ένα φυσιολογικό επίπεδο τριγλυκεριδίων είναι κάτω από 150 mg/dL. Σε περίπτωση που τα τριγλυκερίδια είναι οριακά υψηλά (150-199 mg/dL) ή υψηλά (≥200 mg/dL), ενδεχομένως να χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή, την οποία συνταγογραφεί ο γιατρός.
Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλεται η αυξημένη χοληστερόλη;
Οι παράγοντες που ενοχοποιούνται για τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, διακρίνονται σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους.
Στους τροποποιήσιμους παράγοντες, δηλαδή καταστάσεις που μπορούν να προληφθούν ή/και να αντιμετωπιστούν ανήκουν:
- Το αυξημένο σωματικό βάρος: Το να είσαι υπέρβαρος ή παχύσαρκος (βάσει του Δείκτη Μάζας Σώματος – Διάβασε περισσότερα για το Δείκτη Μάζας Σώματος στο άρθρο με τίτλο: “Πόσα κιλά πρέπει να είμαι: ΔΜΣ, ιδανικό βάρος και παχυσαρκία“), είναι ένας παράγοντας κινδύνου εμφάνισης καρδιακών παθήσεων και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χοληστερόλης. Η απώλεια βάρους βοηθάει στη μείωση των επιπέδων ολικής, LDL χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, αλλά και στην αύξηση της HDL χοληστερόλης.
Πώς μπορείς να ελαττώσεις το βάρος σου;
Με μείωση των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων (π.χ. κατά 300-500 θερμίδες), ενώ ένας στόχος που μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της χοληστερόλης είναι η μείωση της περιμέτρου μέσης κάτω από 94 cm για τους άντρες και κάτω από 80 cm για τις γυναίκες.
2. Η διατροφή: Η εφαρμογή ενός υγιεινού και ισορροπημένου προγράμματος διατροφής με περιορισμένη πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών, όπως η δίαιτα DASH ή η δίαιτα TLC (Therapeutic Life Changes) μπορεί να μειώσει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Αντιθέτως, η κατανάλωση υψηλών ποσοτήτων κορεσμένων και τρανς λιπαρών μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης.
Τα «κακά» κορεσμένα λιπαρά είναι το βασικό πρόβλημα στη διατροφή ενός ατόμου με υψηλή χοληστερόλη, όμως σε μερικές περιπτώσεις η χοληστερόλη των τροφών (διαιτητική χοληστερόλη) μπορεί να έχει επίσης κάποια επίδραση στα επίπεδα χοληστερόλης του οργανισμού.
Μπορείς να βρεις τις διατροφικές συστάσεις για τη μείωση της χοληστερόλης στο άρθρο με τίτλο «10 τροφές που κάνουν τη χοληστερίνη αόρατη» και το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής με τίτλο “Εβδομαδιαία διατροφή για χοληστερίνη“.
3. Η καθιστική ζωή – έλλειψη σωματικής άσκησης: Η πολύ χαμηλή φυσική δραστηριότητα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιακή νόσο. Αντιθέτως, η τακτική σωματική άσκηση, εκτός από το γεγονός ότι βοηθάει στην απώλεια βάρους, μπορεί να μειώσει την «κακή» και να αυξήσει την «καλή» χοληστερόλη.
Η διάρκεια της άσκησης που συστήνεται είναι τουλάχιστον 30 λεπτά/ημέρα (καθημερινά ή έστω τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας) ή 3,5 – 7 ώρες μέτριας έντασης άσκηση την εβδομάδα.
4. Το κάπνισμα: Η χρήση καπνού μειώνει την «καλή» χοληστερόλη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα «κακής» χοληστερόλης. Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και υψηλής χοληστερόλης είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες.
5. Το αλκοόλ: Η υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης. Για υγιείς ενήλικες που καταναλώνουν αλκοόλ, οι συστάσεις αναφέρουν έως 1 ποτό/ημέρα για γυναίκες όλων των ηλικιών και άντρες άνω των 65 ετών και έως 2 ποτά για άντρες ηλικίας κάτω των 65 ετών.
Στους μη τροποποιήσιμους παράγοντες περιλαμβάνονται:
- Η κληρονομικότητα: Τα γονίδιά μας καθορίζουν εν μέρει πόση χοληστερόλη παράγει το σώμα μας. Επιπλέον, υπάρχει και μια κληρονομική νόσος του μεταβολισμού (οικογενής υπερχοληστερολαιμία), στην οποία μπορεί να οφείλονται τα πολύ αυξημένα επίπεδα «κακής» χοληστερόλης στο αίμα.
- Η ηλικία και το φύλο: Με την αύξηση της ηλικίας τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα αυξάνονται. Πριν την εμμηνόπαυση, οι γυναίκες έχουν χαμηλότερα επίπεδα ολικής χοληστερόλης συγκριτικά με τους άνδρες ίδιας ηλικίας. Μετά την εμμηνόπαυση, τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης των γυναικών αυξάνονται.
- Η εθνικότητα: Ορισμένες φυλές μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο για υψηλή χοληστερόλη στο αίμα, όπως οι Αφροαμερικανοί, οι οποίοι εμφανίζουν συνήθως υψηλότερα επίπεδα HDL και LDL χοληστερόλης συγκριτικά με τους λευκούς.
- Φαρμακευτική αγωγή: Ορισμένα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα χοληστερόλης.
Πώς αντιμετωπίζεται η υψηλή χοληστερίνη;
Υπάρχουν 2 κυρίως τρόποι για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης:
- Βελτίωση των καθημερινών συνηθειών και του τρόπου ζωής (μη φαρμακευτική αντιμετώπιση)
– Υγιεινή διατροφή
– Απώλεια και έλεγχος σωματικού βάρους
– Αύξηση φυσικής δραστηριότητας
– Διακοπή καπνίσματος
– Διαχείριση του στρες: Έρευνες έχουν δείξει ότι το χρόνιο στρες μπορεί μερικές φορές να αυξήσει την LDL χοληστερόλη και να μειώσει την HDL χοληστερόλη.
- Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Σε περίπτωση που οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δε μειώσουν ικανοποιητικά τα επίπεδα της χοληστερόλης, μπορεί να χρειαστεί η λήψη φαρμακευτικής αγωγής.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι φαρμάκων για τη θεραπεία της υψηλής χοληστερίνης, συμπεριλαμβανομένων των στατινών. Επιπλέον, τα συμπληρώματα διατροφής όπως τα ω-3 λιπαρά οξέα και η νιασίνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση των επιπέδων της χοληστερόλης στον οργανισμό.
Κάθε φαρμακευτική αγωγή δρα με διαφορετικό τρόπο και μπορεί να προκύψουν διάφορες παρενέργειες σε έναν οργανισμό. Για το λόγο αυτό, ο γιατρός είναι ο κατάλληλος επαγγελματίας υγείας για να κάνει τη σχετική ενημέρωση και να προχωρήσει σε συνταγογράφηση.
Ωστόσο, παράλληλα με την αγωγή για τη μείωση της χοληστερόλης, είναι σημαντικό να συνεχιστεί και η προσπάθεια βελτίωσης του τρόπου ζωής.
Θα πρέπει να αποφεύγω τροφές που έχουν χοληστερόλη;
Οι περισσότεροι άνθρωποι δε χρειάζεται να περιορίσουν τις τροφές που έχουν χοληστερόλη. Αυτό που είναι σημαντικότερο είναι ο περιορισμός των τροφών που περιέχουν κορεσμένα λίπη.
Αυτό συμβαίνει επειδή τα κορεσμένα λιπαρά επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το συκώτι χειρίζεται τη χοληστερόλη και η κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα. Για το λόγο αυτό συστήνεται η αντικατάσταση των κορεσμένων από ακόρεστα λιπαρά, τα οποία είναι καλύτερα για την υγεία της καρδιάς.
Παρόλο που η διαιτητική χοληστερόλη έχει μικρή επίδραση στη χοληστερόλη του αίματος, τα άτομα με υψηλή χοληστερόλη, οικογενή υπερχοληστερολαιμία ή καρδιαγγειακή νόσο, ενδεχομένως να χρειάζεται να περιορίσουν την ημερήσια πρόσληψη εξωγενούς χοληστερόλης στα 200 – 300 mg ή όσο αναφέρει η σύσταση του γιατρού που τα παρακολουθεί.
Κάτι που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι πως μεγαλύτερη επίδραση στη χοληστερόλη του αίματος έχει ο συνδυασμός υδατανθράκων με αυξημένα λιπαρά, παρά η συνολική πρόσληψη διαιτητικής χοληστερόλης.
Ποια λιπαρά μπορώ να τρώω;
Τα λιπαρά που υπάρχουν στις τροφές διακρίνονται σε κορεσμένα και ακόρεστα.
Κορεσμένα λιπαρά:
Τα κορεσμένα λιπαρά είναι ανθυγιεινά, όπως και τα τρανς λιπαρά, καθώς η υπερβολική πρόσληψή τους μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές παθήσεις και άλλα προβλήματα υγείας.
Τα κορεσμένα λιπαρά βρίσκονται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, όπως:
- Ορισμένα κόκκινα κρέατα π.χ. μοσχαρίσια παϊδάκια, μπέικον και άλλα επεξεργασμένα κρέατα
- Πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα
- Βούτυρο, λαρδί, κρέμα γάλακτος, τυρί κρέμα
- Αρτοσκευάσματα, γλυκά και επεξεργασμένα τρόφιμα όπως κέικ, μπισκότα, σοκολάτες
- Τηγανητά και πρόχειρα φαγητά (junk food)
- Λάδι καρύδας, φοινικέλαιο
Ακόρεστα λιπαρά:
Τα ακόρεστα λιπαρά διακρίνονται σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα και είναι τα καλά και υγιεινά λιπαρά, τα οποία όταν αντικαθιστούν τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά μπορούν να βελτιώσουν την υγεία.
Τα μονοακόρεστα λιπαρά βρίσκονται σε φυτικές τροφές, όπως στους περισσότερους ξηρούς καρπούς (πεκάν, αμύγδαλα, κάσιους, φουντούκια, φιστίκια κλπ.), το αβοκάντο και τα φυτικά έλαια όπως το ελαιόλαδο. Είναι επίσης μέρος των περισσότερων ζωικών λιπών (κοτόπουλο, χοιρινό, βοδινό).
Τα πολυακόρεστα λίπη βρίσκονται σε τρόφιμα φυτικής και ζωικής προέλευσης όπως φυτικά έλαια (ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο), λιπαρά ψάρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους (καρύδια, ηλιόσποροι, κουκουνάρι, λιναρόσπορος, σπόροι κάνναβης κλπ.).
Μια ειδική κατηγορία πολυακόρεστων λιπαρών, τα ω-3 λιπαρά οξέα (σολομός, σαρδέλες, ρέγγα, πέστροφα, σκουμπρί και τρόφιμα εμπλουτισμένα με ω-3), φαίνεται να ενισχύει την υγεία της καρδιάς βελτιώνοντας τα επίπεδα χοληστερόλης, μειώνοντας την πήξη του αίματος και ελαφρώς την αρτηριακή πίεση.
Τα τρανς ή μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά παράγονται για τη μετατροπή υγρών ελαίων σε στερεά λίπη, όπως η μαργαρίνη. Υπάρχουν σε πολλά τηγανητά, συσκευασμένα ή επεξεργασμένα τρόφιμα όπως κέικ, πίτες, ντόνατς, μπισκότα, κράκερ, τηγανητά παρασκευάσματα, αλμυρά σνακ κλπ.
Τα περισσότερα τρανς λιπαρά προέρχονται από επεξεργασμένα τρόφιμα, ωστόσο, ζωικά τρόφιμα όπως τα κόκκινα κρέατα και τα γαλακτοκομικά έχουν μικρές ποσότητες τρανς λιπαρών.
Ποιες τροφές θα πρέπει να αποφύγω;
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η διαιτητική χοληστερόλη δε φαίνεται να συνδέεται με τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Ωστόσο, υπάρχουν παρεξηγημένες τροφές, όπως τα αυγά, η κατανάλωση των οποίων έχει λανθασμένα συνδεθεί στο παρελθόν με καρδιακή νόσο.
Αυτή η παρανόηση φαίνεται να έχει συμβεί επειδή τα αυγά καταναλώνονταν συνήθως μαζί με τροφές που αποδεδειγμένα επηρεάζουν τη χοληστερόλη όπως μπέικον, λουκάνικα, ζαμπόν.
Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι μπορούν να καταναλώνουν έως και 7 αυγά την εβδομάδα χωρίς να διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής νόσου, αντιθέτως, σύμφωνα με μελέτες, η κατανάλωση αυγών μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ορισμένων τύπων εγκεφαλικού και εκφύλισης ωχράς κηλίδας, μιας πάθησης που μπορεί να οδηγήσει και σε τύφλωση.
Για τους περισσότερους υγιείς ενήλικες, η κατανάλωση 1-2 αυγών την ημέρα είναι ασφαλής, ανάλογα και με τη συνολική χοληστερόλη στο ημερήσιο διαιτολόγιο.
Σε περίπτωση που τα επίπεδα της χοληστερόλης σου είναι υψηλά ή εμφανίζεις παράγοντες κινδύνου για καρδιακή νόσο, ίσως είναι προτιμότερο να μην καταναλώνεις περισσότερα από 4-5 αυγά την εβδομάδα.
Άλλες τροφές πλούσιες σε χοληστερόλη είναι ζωικές τροφές όπως κρέατα οργάνων (καρδιά, νεφροί, συκώτι), γαλακτοκομικά με πλήρη λιπαρά, ο κρόκος του αυγού, οστρακόδερμα (μύδια, καβούρι, γαρίδες) και διάφορα κρέατα.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές τροφές που εκτός από χοληστερόλη έχουν και υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά όπως:
- Πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα όπως γάλα, τυριά, γιαούρτι, κρέμα γάλακτος
- Ζωικά λίπη όπως βούτυρο, μαργαρίνες, λαρδί
- Λιπαρά κρέατα και επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος όπως μπέικον και λουκάνικα
- Τηγανητά φαγητά
- Πρόχειρα-επεξεργασμένα τρόφιμα: αρτοσκευάσματα, ποπ κορν για μικροκύματα, μερικές πίτσες, φυτικές κρέμες για τον καφέ
- Γλυκά όπως μπισκότα, παγωτό, αρτοσκευάσματα και άλλα γλυκά
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να διαβάζεις τη διατροφική ετικέτα των συσκευασμένων προϊόντων του εμπορίου, ώστε να γνωρίζεις ποιες τροφές θα ήταν καλό να αποφύγεις ή να περιορίσεις στο διαιτολόγιό σου.
Εάν τα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα σου είναι υψηλά, εμφανίζεις παράγοντες κινδύνου για αυξημένη χοληστερίνη ή έχεις ιστορικό καρδιακής νόσου ή άλλο πρόβλημα υγείας, θα ήταν καλό να επισκεφθείς κάποιον γιατρό και να ενημερωθείς για τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσεις για προληπτικούς λόγους και καλύτερη προστασία της υγείας σου γενικότερα.
Θέλεις να αποκτήσεις ένα πρόγραμμα διατροφής για τη μείωση της χοληστερίνης σου;
Βιβλιογραφία
- BDA (British Dietetic Association – The Association of UK Dietitians): Cholesterol: Food fact sheet – 2021
- CDC (Centers for Disease Control and Prevention): Cholesterol myths and facts
- CDC (Centers for Disease Control and Prevention): Preventing high cholesterol
- Eat Right (Academy of Nutrition and Dietetics): What is cholesterol? – 2021
- Harvard Health Publishing (Harvard Medical School): 11 foods that lower cholesterol – 2021
- Harvard T.H. Chan (School of Public Health): Cholesterol
- Healthline: Eggs and cholesterol – How many eggs can you safely eat? – 2023
- Healthline: The benefits of cholesterol and how to increase HDL levels – 2018
- Healthline: 10 natural ways to lower your cholesterol levels – 2021
- Healthline: Why dietary cholesterol does not matter (for most people)
- Heart UK: High cholesterol food
- Heart & Stroke: Managing cholesterol
- Johns Hopkins Medicine: High cholesterol: Prevention, Treatment and Research
- Mayo Clinic: High cholesterol (Diagnosis & treatment)
- Mayo Clinic: High cholesterol: How to boost your “good” cholesterol
- Mayo Clinic: Top 5 lifestyle changes to improve your cholesterol – 2020
- Mayo Clinic: Eggs: Are they good or bad for my cholesterol? – 2023
- Mayo Clinic: Dietary fat: Know which to choose – 2023
- MedlinePlus: Cholesterol levels: What you need to know
- MedlinePlus: Facts about trans fats – 2022
- MedlinePlus: Facts about monosaturated fats – 2022
- MedlinePlus: Facts about polyunsaturated fats – 2022
- MedlinePlus: Facts about saturated fats – 2022
- NHS (National Health Service): How to lower your cholesterol – 2022
- 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk, European Heart Journal – 2019
Μοιραστείτε το άρθρο κάνοντας κοινοποίηση
Κυριακή (Κέλη) Παπαδοπούλου
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
Η Κέλη είναι Διαιτολόγος με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην Κλινική Ιατρική Έρευνα και την Κλινική Διατροφή. Με γνώμονα τη Μεσογειακή Δίαιτα και έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο έρχεται να δώσει λύσεις στις κακές διατροφικές συνήθειες της σύγχρονης καθημερινότητας που επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής μας. Προτεραιότητά της είναι να μεταδώσει την αγάπη και τις γνώσεις της για την ισορροπημένη διατροφή και τη σημασία της φροντίδας της ψυχικής και σωματικής μας υγείας.
